Ít ai ngờ một viên phi công bị kết tội gián điệp lại là “chất xúc tác” giúp Tây Ban Nha mở cửa cho EURO 1964 và lên ngôi vô địch sau trận chung kết lịch sử với Liên Xô. Nhà độc tài Francisco Franco đã đi ngược lại tuyên bố của chính ông cách đó 4 năm, để người đời có thể tự hào rằng bóng đá cuối cùng cũng chiến thắng chính trị.
Lịch thi đấu EURO 2020
Tạp chí Bóng đá tặng bạn đọc Lịch thi đấu EURO
Danh sách cầu thủ 24 đội tuyển dự EURO 2020
Hai số phận trên bầu trời Liên Xô
Vào cuối mùa xuân năm 1960, hai chiếc máy bay khác nhau bay trên không phận Liên Xô với cùng mục đích do thám những gì xảy ra trong đất nước này. Một chiếc mang theo phi công duy nhất – người Mỹ, Gary Powers, người đã bay trong sự lo lắng, cố gắng đánh lừa hệ thống radar của Liên Xô để chụp lại những bức ảnh từ trên không và lẻn ra ngoài ngay khi có thể.
Chiếc còn lại chở thiên tài chiến thuật bóng đá Helenio Herrera. Khác với Powers, công việc của HLV này đơn giản hơn nhiều. Ông chỉ cần chọn một tấm hộ chiếu có thể thông hành tại Liên Xô. Helenio sinh ra ở Morocco, lớn lên ở Argentina, là công dân Pháp nhưng lại là con trai của một người Tây Ban Nha. Không ai có thể biết Herrera chính xác đến từ đâu và vì thế, ông có thể nhập cảnh vào Moscow với hộ chiếu Pháp.
Chuyến đi của Helenio mang lại nhiều kết quả đáng chú ý. Chiến lược gia huyền thoại này đã tận mắt thấy Liên Xô đè bẹp Ba Lan với tỷ số 7-1 và tự mình soạn ra các ghi chú quan trọng về đối thủ đầy tiềm năng này. Helenio rời Moscow đầy sảng khoái. Ông tin rằng thông tin thu thập được sẽ giúp Tây Ban Nha của ông đánh bại Liên Xô trong trận tứ kết EURO sắp được tổ chức.
Phi công Gary Powers thì không có may mắn đó. Tâm lý căng cứng khiến ông hạ chiếc máy bay trinh sát U-2 xuống độ cao quá thấp, sau đó bị tên lửa phòng không của Liên Xô bắn hạ. Powers ít nhất vẫn kịp nhảy dù để giữ mạng sống và lập tức bị bắt ngay khi đặt chân xuống mặt đất.
Quân đội Liên Xô nhanh chóng thu thập bằng chứng từ chiếc U-2 vỡ vụn và kết tội gián điệp với Gary Powers. Phi công người Mỹ đương nhiên phủ nhận mọi cáo buộc. Washington tuyên bố Powers chỉ đi “thăm dò thời tiết” và vô tình bay lạc vào không phận của Liên Xô. Tất nhiên, những lý do này không được chấp nhận. Việc Powers bị bắt giữ khiến Chiến Tranh Lạnh giữa Mỹ, Liên Xô và các đồng minh càng trở nên căng thẳng và khó lường.
Giấc mơ hụt của “Mũi tên bạc” Di Stefano
Ít ai ngờ, sự kiện này lại ảnh hưởng lớn đến UEFA và giải đấu sắp khai sinh của họ. UEFA đặt kỳ vọng VCK EURO đầu tiên vào năm 1960 sẽ tạo ra cú hích về mọi mặt, từ kinh tế cho đến chính trị ở lục địa già. Nhưng điều đó không thể xảy ra sau vụ bắt giữ Powers của Liên Xô.
Từ Tây Ban Nha, nhà độc tài Francisco Franco tuyên bố tẩy chay giải đấu. Ông từ chối cho ĐTQG nước này đến Liên Xô thi đấu, chỉ 9 ngày trước khi trận lượt đi giữa hai đội diễn ra tại Moscow. Truyền thông Tây Ban Nha được lệnh không đưa thêm bất cứ tin tức nào về ĐTQG. Helenio Herrera nổi tiếng cứng rắn nhưng đành chấp nhận giữ im lặng.
Thời điểm đó, Tây Ban Nha sở hữu đội hình mạnh nhất châu Âu, với quá nửa trụ cột là những người đã giúp Real Madrid thống trị cúp C1. Ông có “bức tường thép” Pachin và Marquitos ở hàng thủ, có “tia chớp” Paco Gento ở hàng lang cánh cùng ông chủ tuyến giữa, Luis del Sol.
Trên hết, Herrera có Alfredo Di Stefano, người nhập tịch Tây Ban Nha vào năm 1955 và ra mắt ĐTQG 2 năm sau đó. Ở tuổi 33, “Mũi tên bạc” đứng trước cơ hội có lẽ là cuối cùng để giành một danh hiệu lớn cấp quốc tế, bổ sung vào bộ sưu tập đồ sộ của bản thân.
Tâm huyết của Helenio Herrera và giấc mơ của Di Stefano, tất cả đều không thể trở thành sự thật. Ở kỳ EURO đầu tiên, ĐT Liên Xô lên ngôi tại Paris sau khi thắng nghẹt thở Nam Tư trên chấm luân lưu 11m.
Xoay chuyển cùng Gary Powers
Hai năm sau khi Liên Xô lên ngôi vô địch, bóng đá châu Âu một lần nữa âm thầm xoay chuyển theo số phận của viên phi công người Mỹ, Gary Powers. Tháng 2/1962, Gary Powers được Liên Xô thả tự do theo hình thức trao đổi với Rudolf Abel, một điệp viên người Nga bị Mỹ bắt giữ.
Cùng năm 1962, Chiến tranh Lạnh kéo dài từ năm 1953 chấm dứt sau Sự kiện Trận chiến Giron và cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba. Lúc này, nhà độc tài Franco bắt đầu cởi mở hơn với Liên Xô. Tây Ban Nha trở thành nước chủ nhà EURO 1964 và sẵn sàng tiếp đón bất cứ đội bóng nào ở lục địa già. Như định mệnh đã sắp đặt, Tây Ban Nha và Liên Xô viết tiếp mối nghiệt duyên 4 năm trước khi đụng độ nhau trong trận chung kết. Chỉ khác ở chỗ, Helenio Herrera và Di Stefano đều không còn xuất hiện ở La Roja.
Tại Bernabeu, quốc kỳ của Liên Xô được giương cao, thể hiện sự hòa thuận đáng kinh ngạc giữa hai quốc gia. Franco thậm chí đến dự khán, chứng kiến đội tuyển của ông đánh bại Liên Xô 2-1 nhờ bàn thắng muộn của Marcelino, qua đó giành chức vô địch lớn đầu tiên trong lịch sử.
Cho đến bây giờ, sự có mặt của Franco ở trận chung kết EURO 1964 vẫn để lại nhiều thuyết âm mưu, nhưng tất cả đều không được xác thực. Trong khi đó, một viên phi công người Mỹ đã vô tình tạo ra những bước ngoặt khó tin cho nền bóng đá châu Âu.
4. Ban đầu, chính quyền Franco muốn tổ chức EURO 1964 ở 4 sân bóng tại 4 thành phố khác nhau nhằm khuếch trương hình ảnh của Tây Ban Nha trong mắt truyền thông quốc tế. Tuy nhiên, chỉ Bernabeu và Camp Nou được lựa chọn nhằm đảm bảo tính an toàn trong các tổ chức thi đấu.
>> Câu chuyện Euro (kỳ 1): Giải mã các truyền thuyết về Lev Yashin, người hùng Euro 1960
